Azot gazı (kimyasal sembolü N₂), atmosferde en bol bulunan gazdır ve atmosferin yaklaşık %78'ini oluşturur. Azot, iki atomlu bir molekül yapısına sahiptir ve oldukça kararlı bir gazdır. Renksiz, kokusuz ve tatsızdır. Doğada genellikle serbest halde bulunur ve kimyasal olarak tepkimeye girmeye karşı çok dirençlidir.

Azot Gazının Özellikleri:

  • Kimyasal Kararlılık:
    Azot gazı, atmosferik basınç ve sıcaklıkta oldukça kararlıdır. İki azot atomu arasındaki üçlü bağ, bu gazın tepkimesiz olmasını sağlar. Yüksek sıcaklık ve basınç altında veya katalizörler yardımıyla reaksiyona girebilir.
  • Renksiz, Kokusuz ve Tatsız:
    Saf azot, insan duyuları tarafından algılanamaz; renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır.
  • Hafif ve Nötr:
    Havadaki en yaygın gazlardan biri olan azot, havadan biraz daha hafiftir ve inert özellikleriyle bilinir, yani çoğu kimyasal reaksiyona girmeye eğilimli değildir.

Azot Gazının Kullanım Alanları:

  • Sanayi ve Üretim:
    Koruyucu Atmosfer: Azot gazı, oksijenle reaksiyonun istenmediği ortamlarda koruyucu atmosfer oluşturmak için kullanılır. Örneğin, elektronik üretiminde, kimyasal işleme sırasında ve metalürji işlemlerinde oksidasyonu önlemek için azot kullanılır.
    Çelik Üretimi: Yüksek kaliteli çelik üretimi sırasında atmosferdeki oksijenle istenmeyen reaksiyonları önlemek için azot atmosferi kullanılır.
  • Gıda Endüstrisi:
    Gıdaların paketlenmesinde ve raf ömrünü uzatmada yaygın olarak kullanılır. Modifiye Atmosfer Paketleme (MAP) adı verilen bir işlemle gıda ambalajlarının içine azot gazı doldurulur. Bu, gıdaların oksitlenmesini ve bozulmasını engeller.

  • Tıp ve Sağlık:
    Azot, sıvı halde kriyojenik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır. Sıvı azot, insan dokularının, spermlerin, yumurtaların ve diğer biyolojik numunelerin dondurulmasında kullanılır.
    Ayrıca, lazer ve kriyoterapi uygulamalarında da kullanılır.
  • Havacılık ve Uzay Endüstrisi: 
    Azot, uçak lastiklerinin şişirilmesinde kullanılır. Bunun nedeni azotun oksijene kıyasla lastiklerde daha az basınç değişikliğine neden olması ve lastiklerin ömrünü uzatmasıdır.

  • Kimyasal ve Petrokimya Endüstrisi:
    Amonyak Üretimi: Azot gazı, Haber-Bosch süreciyle hidrojen ile birleştirilerek amonyak (NH₃) üretiminde kullanılır. Amonyak, gübre üretiminde ve çeşitli kimyasalların sentezinde kritik bir rol oynar.
    Petrokimya Endüstrisi: Petrol rafinelerinde, depolama tanklarının inert hale getirilmesi için kullanılır, böylece patlayıcı gaz karışımlarının oluşması engellenir.
  • Lazer ve Elektronik Üretimi:
    Azot, bazı endüstriyel lazerlerde gaz olarak kullanılır. Ayrıca elektronik devrelerin üretilmesi sırasında oksijenin neden olacağı korozyonu önlemek için azotla dolu ortamlarda çalışılır.
  • Lastik Şişirme:
    Azot, otomobil ve uçak lastiklerinin şişirilmesinde de tercih edilir. Azot, lastiklerin içinde daha az oksijen içerdiğinden oksidasyon etkisini azaltır ve lastiklerin daha uzun süre dayanmasını sağlar.

Azot Gazının Avantajları:

  • Oksijenin Reaktifliğini Engelleme: Azot, inert (tepkimeye girmeyen) bir gaz olduğu için, oksijenle reaksiyon vermesi istenmeyen ortamlarda kullanılır. Bu, malzemelerin oksidasyonunu ve bozulmasını önler.
  • Koruyucu Gaz: Elektronik üretimi, metal işleme ve gıda paketleme gibi birçok sektörde azot, ürünleri korumak için yaygın olarak kullanılır.
  • Düşük Maliyet: Atmosferde bolca bulunması nedeniyle azotun elde edilmesi nispeten kolay ve ekonomiktir.

Güvenlik ve Önlemler:

  • Boğulma Riski: Azot gazı inert olduğu için, kapalı ortamlarda oksijenin yerini alarak boğulma riski yaratabilir. Bu yüzden, azot kullanılan alanların iyi havalandırılması önemlidir.

  • Sıvı Azotun Donma Riski: Sıvı azot -196°C'ye kadar düşük sıcaklıklara sahiptir. Bu yüzden cilt teması durumunda donmaya ve soğuk yanıklarına neden olabilir. Koruyucu giysi ve eldivenlerle çalışılması önemlidir.

Azot gazı, kimyasal kararlılığı ve tepkimeye girmeme özelliği sayesinde birçok endüstride güvenle kullanılan çok yönlü bir gazdır. Özellikle kimya, gıda, tıp ve elektronik gibi birçok sektörde vazgeçilmez bir yardımcıdır.